Monday 13 November 2017

BAHASA KOLANG.

"Ui tombo turuk jaong agu gejek Kolang hale mai. Mai ga, lelo ndo'oh lite kela gu ikeng".

REMBUNG - BOLEK

Ditulis oleh: Melky Pantur***, Jumat (25/11/2016).

[Penulis]

[Rembung bolek adalah dua kata yang berbeda dalam bahasa Manggarai. Rembung artinya merah muda, bukan merah darah. Rembung, arti lainnya: ndereng, weret/wered'edeh, laka. Misalnya, lia laka - jahe merah, weret wiwir - bibir merah, gereng ndereng - kain merah, lemo rembung - limau yang isinya merah. Sedangkan, bolek artinya muka yang molek, halus, bersih, elok. Jika dikatakan, ranga rembung bolek maka artinya muka - gadis - yang agak kemerahan, sejenis merah muda saat darah membuat muka seseorang agak kemerahan. Ada juga istilah, bambas neho lasar pandang, artinya parasnya yang kuningnya seperti irisan nenas ranum atau seperti kulit jeruk yang sudah matang].

[Ini namanya jeruk yang rembung bolek - ui ngahang'eneh nderu rembung bolek]


Awal Cerita......

Tokong.

Manga sa loho, sengata kereng ho’o sapu gula ngo one mukangn. Kereng hitu, hi Ngkiong ngahangn. He Ngkiong hitu, ome ngo yone mukangn hia, selek wekin di’a keta, toem hakin. Sewen uma gia, toem dinin on mai hekang kaengn. Eme ngoy, gula usap ketay. Wiga toem sengatan ata baen du lakon. Eme koley, duhu rebem keta tanay, agu hia selek baju hakin, ai do ban du kole hekangn. Iti kat meng gurin gia lete-lete bari.

One uma gia, hia manga do pa'engn. Manga tete daeng, latung, mawo, nggewo, luha, toro, muku, ki, kaung, raping, nio. Toe hitus kanang, manga kole pa’eng gia, manuk, asu, tiwu ikang.

Ajol lugur pa’eng gia, wiga hia sibong toe bokongs neng hanged paeng hitusn. Eme sai apan, hi Ngkiong pante tuak, eme toe kokor minse, gu gejur gola puteng, em toe kokor sopi.

One uma gia, manga asun, ngahang asu situ hi Dere, Sunding, Poso, Gembokh agu Kunsi.

Sa gula, meletn keta hi Ngkiong lat to’o. Puli pedeng bokong le lnen. Maik hi Ngkiong selek nggelok keta wekin. Manga ahen he Ngkiong reme labarn one natah.

Remon deun one mai hekang lakon, mai sa kereng himping beo, ri he Ngkiong hitu.  Ngahangn de kereng hot ri, hi Peset. Hi Peset ame reba, toem de kilon.

Ri li Peset:  “Ngo nia ra kela?”.  “Aeh, ngo tokong ra kela!”, wale de Ngkiong ngai lampa kin wain wa. “Ole ome nggiti toh, sala nganseng weli koe Gembokh gaku to’ong lite one tokong!”, tae de Peset. “Eh ra kela, manga agu penod one tokong ape hitu!”, sepa de Ngkiong. “Eme nggiti to’ong ge, neka botang ba agu kunsin to’ong gembok hitu ite!”, pede de Peset. “E ta kela, gereng kat ndo’o ite. Manga kat ban to’ong!”, wale kole Ngkiong.

Mai hi Peset, benta kole he Ngkiong, taen: “Oe kela, ui uwangn ta boto mamur to’ong!”. “Darat ta kela, ahi kat di ting uwang ne, maram du kole lite to’ong iti pong ting!”, sela di Ngkiong.  “Ole, toe nganseng nenggiti teh kela, boto toe ting lihed tokong to’ong Gembokh hitu!”, tae de Peset.
Wiga tiba liha Ngkiong uwang hitu, agu taen: “Ding loho kat di ting laku Gembokh hitu ta kela!”. Wale de Peset: “Eng ta kela, toem so’on!”.

Du one halang hia, ruda wedoln koen, ai le mbolot ulun so’o tara seruekn koe uwang weli gembokh gia. “Ole, aha ata laha longkor de kereng Peset hui teh. Bang neng ga, merikn koen liha welin gembokh gaku?”, ngautn one halang du lakon.

Re wieng ga, iti kolen nggerone hekang ga, ba agu asu koen. Mai hi Ngkiong, tae mantarn ngo benta hi Peset one beo hupumai. Sai one hekang de Ngkiong hi Peset, nek paka dia ding neng, onen latung ngoel - sero, onen kupi hok, nggiti kole onen haung tago agu renggong te parengn wiga kedok ming haung tilu.

Puli nekn ga, mai hi Peset ri: “Kela nia koe gembokh gaku?”. Olong tenang keta di li Ngkiong du toe de lakon: So’o tara seruekn koe ting uwang de Peset?”, nukn. Sepa di Ngkiong: “Nggui ta kela, bang neng ge, sewerah koe ting uwang dite one mahang. Wegitn de he gembokh ite!”.  “Ta senggitu kali wegitn ape hitu du tokong e!”, sumpeng hi Peset ga.

Wiga jer li Ngkiong ahen at ronan, te mi hi Gembokh hili mai hapo, taen: “Ui ta kereng Peset, mau senggiti koe lite jajin hi Gembokh agu he Kunsi gaku ko? Hampan hau kela!”. Toe repet-repet, tuku hain hi Peset, mai taen: “Oe kela, weli gembokh one tokong e, toe asu dite, ai kut kunsi pertongang gu para gaku”.  “Ole nggitin ko kela, ajol ite toe ri diak gaku lite mahang, ai aku weret ngo tokong boto mbewe le motang paeng gaku!”, jaong de Ngkiong. “Cukar mukangn, bot tae gaku ite kela kut ngo one tokong, ai tara dia keta selek dite, nggelok keta!”, agu tuku kin hai galan hi Peset ga.

Reme nggiti dihe gangga, sain Inen hi Ngkiong, ngahangn hi Pungger. Tae de Pungger: “Nana Peset, ata nanang ngo tokong motang her Sembeng! –ngahang koen he Ngkiong. Toem nanang ngo one tokong hia one mahang. Nggiti ming gia neteng loho gurin, eme du ngon nggeloky keta. Du kolen ga, ajol ba agu bokong te tinu aku agu Amen nggiti kole ahen her Sembeng. Hia helek wekin haki ai sui semoln pola tete agu teko. Du ngon, gula usap keta. One mahang, ajol temoy, ai hi ahen ngongol nang wieng wiga rindo king hia ga agu toe nganseng halahn ga ding par laho!”.

“Uih..pukar lukar. Rasung kaut ge, ema bengkeh gaku, ai sai gaku gembokh ga. Toem so’on kali ge, manga kat ngo jajin kolen laku gembokh hitu sepiha ga!”, surup de Peset.

Ri li Ngkiong: “Ai ngong ape neng gembokh hitu ge ta ite? Ai bot tae gaku, ngong ahu gaku, ai ngahang hi gembokh….hehehe!”, agu tawa dalern hi Ngkion ga. Wale de Peset: “Ole, gembokh hitu ta ngong selotn tae melajun e, one gembok hitu manga kunsin ne. Manga teing hanged taung lihed one tokong ape hitu du jajin!”. “Hehe…nggui jaong gaku ta de, kut weli ahu gaku ite. Ina nggui neng e, sui tara semelak koen ting ringgi de kereng agu aku e? Weleng ming gaku hai mahang!”, jaong de Ngkiong agu daler de gah.

Puli hitus ga, iti kali inung tuak deh. Jer kole hended Sembeng lihe kut sero do do latung agu neka hemong pua haung tago onen minse gu nakeng tapa seruekn.

Mai tae de Ngkiong ga: “Se pat ding aku ngo one tokong e kela. Manga betuan ta kela!”. Wale de Peset: “E teh, jaji Gembokh agu Kunsi gaku di hitu. Ihe ta ngahang sebanan seloth!”. “E ra kela!”, sepa de Ngkiong.

Jaji One Tokong.

Loho te patn ga, he Ngkiong ngo one tokong de Baba. Pat laho keta lako du ngon. Sai hi Ngkiong one tokong de Baba, ita liha huat at koe molah dia keta. Ita liha sengata ikeng ho’o reme lot limon pande repuk nggiti kole lot tunin.

Mai gejek de Ngkiong: “Ikeng, kut mai jaji gembokh agu kunsi gaku teh. Hot selotn!”. Ngahang de ikeng hitu hua ga ata hang gajing nitu, he Gembok Rembung agu Kunsi Bolek. Wale de ikeng situ: “Ole nana reba. Toem so’on ta nana, sewen ami toe ngoeng kaeng ndo’o. Delek eme nggiti ite kut dade ami!”. “Eng, landing selotn!”, tae de Ngkiong. “Aeh nana, he Kunsi Bolek kali ata lotn rebaong. Sui aku le nana ga, toe dade reding ko?”, tae de ikeng Gembokh Rembung. “E gah, lampa eme nggiti ga kut ngo one beo gaku hemi!”, pio de Ngkiong.

Duhu hitu, manga sa ame reba nditu. Hi te tongka laing tombo dihe du jaji. Ame reba hitu hi Kimpur Te'e ngahangn. Hia gejur keta jer ikeng situ du hitu, ajol le momang. Sewen he Kimpur Te'e, manga kilon ga. Tae de Ponggo: “Ikeng, eng le hemi ngo nditu. Nditu de tana bora. Em hemi kaeng ndo’o, toem depet ame reba hemi. Ba kole le Murin manik gemi, toe manga na’a waen pake, na’a uten kuhe, na’a ru’us rukuh. Hemi kole, siri ata tunang put toem na’a rona!”. Henged kat witek de Ponggo ihe, iti kali wuru wered de ga kut lut.

Toe repet-repet dihe enu situ, ledong kaut Baba dihe. Bengkeh kin nai de Ngkiong, ai manga ikeng molah ga. Pat loho ihe one halang, iti kali sai one beod. Ngahang beo dihe Lale.

Sai one hekang de Ine gu Ame de Ngkiong, lenget Inen. Tae de Inen: “Nana, ba nemaid keta ikeng molah dia so’o, sai woko bambas keta tarad””. Wale de Ngkiong: “Ai lorong tae de Peset one piha ine!”. “Ole nggitin ko nana?”, tae de Inen. Poli hitu, toe do gejekn kolen Ined de Ngkiong, ai ita woten sua tau.

Neho ding gula, sai hi Peset. Mai tae de Peset: “Kela! Mangas gembok agu Kunsi ko?”. Wale de Ngkiong one mai loang: “E ra, uis ga!”.
Iti kari mais ikeng so’o sua one mai loang tokod. Lenget keta hi Peset, ai melet ita at molah du pu’ung lonto linon. Toe do mu’un he Peset ga agu toe ri’i kole ape ata pede diha one piha.

Ri’i le Peset ngahang de ikong situ: “Si ngahang de hemi a ikeng?”. Wale de ikeng situ: “Ngahang gami, he Gembok Rembung gu Kunsi Bolek!”.

Bo keru nain he Peset, landing ajol le ita ikeng hitu hia, toem do jaong ga. Toem tegi kole uwang one he Ngkiong, sewen he Peset ho’o mantar de kae weda wuwung tau de Inen landing kaeng de Peset 100 meter one mai hi Ngkiong.

Puli hitu, iti kali gah, kole hekang he Peset ho’o. Eng kaut le Ngkiong.
Neho rewieng tana ga, he Peset nanang ngo one mbaru de Ngkiong. Le wie wileng keta. Bengkeh de Peset, kut wendoh liha ikeng situ, kut te wina toko laings liha.

Ngo hi Peset ga one hekang de Ngkiong le wileng hitu. Tokos ise Ngkiong ga.  Mai hi Peset benta nggerone: “Gembok? Kunsi?”. Piha ngkalin liha bentan, toem bentang one mai. Wiga ga, dengeh le asu so’o one mai hili sapo. Nggiti kaut de asu so’o sua, Gembokh agu Kunsi sowit one ritin hi Peset. Wiga ga, siek iden he Peset.

Denge hitu hi Ngkiong, to’oy gi agu lelo nggerpeang tana. Ita liha, he Peset nggerngatang luhin. Mai he Ngkiong benta he Peset: “Oe kela, mai ra! Sui ter luhi dite ra agu sui ter mai le wieng wileng keta?”. Wale de Peset: “Aku the nanang keta ihe ikeng molah so’o ra kela!”. Denge le Gembok Rembong agu hi Kunsi Bolek. To’oh ihe hua ga. Nggiti kaut de Gembok Rembung agu he Kunsi Bolek tae he Peset: “Si ata nanang dite one mai ami hua a?”. Wale de Peset: “Aku nanang he Gembok Rembung!”. Mai tae de Gembok Rembung: “Eng dameng ga nara bambah!”.

Itih kali welad ga, wiga kakor lalong. Mai tae de Ngkiong, dade lau lite he enu Gembok Rembung diang ge kela. Iti diten toko rasap hitu ga!”. Tae de Peset: “Delek eme nggiti ahe reba!”.

Capu gula, dade le Peset he Gembok Rembung ho’o sait dinin hekang. Tae de Ngkiong: “Neka lat pe’ang tana lima lohon ne kela, boto ita lata sewen hia ata molah di’a, sama timung te’es. Agu ahi ngahang Peset dite ga. Ngahang dite ge Langke Rembong. Neka dade one baba lite kole!”. Eng le Peset, ngahang gia Langke Rembong.

Bengkes nain he Gembok Rembung, ai toem dade kole hia one baban liha Langke Rembong. Tae wa nain he Gembok Rembung: “Muri, bombong keta rak ga, ai toe dade one baba koleg kaku le kilog!”. Nuk de Gembok Rembung, baba hitu ngong Baba ata kaeng dihe one tokong (Toko di Kota), iti tara eng mbereh denedh. Toe bae le Gembok Rembung, baba hitu kari ngong remang – alias semak-semak.

Saok agu haen he Gembok Rembun,  agu he Kunsi Bolek: “Hae, aku benang le Langke Rembong ngo one baba he. Ba’ang toe bombong rak gaku hae!”. Mai wale de Kunsi Bolek: “Eng he, aku kole nggiti, ribong ngo one baba!”. Iti kali ga, bombong nai de Gembok Rembung agu hi Kunsi Bole,  ai manga ata simping racap agu sewen to raes toko halas entap demet .

Lima loho wa, ngo he Ngkiong one hekang de Langke Rembong, taen: “Minakn ko kela?”. “Hehe…..maut toe ko ahe, mesik sama neho nakeng werish le mai cekin!”.

Iti kali daler de ga. Ine amed ihe hua kole, tambang keta wela naid, ai manga woted ata moeng mohed, molah neho bombang bokak de kereng tongka.

Mai rindo de Rembung - Bolek te raes kaeng du hitud:

“Kolang Kokor Gola”.

Wai sale Kolang go…
O….ooo….wai sale Kolang go…
O wai sale Kolang go, o Kolang kokor gola ga e….

Cai kaku sale go….
O…oo…cai kaku sale go,
O pala neteng tana, o pala gola malang ga e…

Jopak de Keraeng Tongka go…
O…jopak de Keraeng Tongka go…
O… wai sale Kolang, o Kolang tana bora ga e…

Cai kaku sale go….
O…oo…cai kaku sale go,
O duat neteng uma, te wuat wua tuka ga e…

Cai kaku sale go….
O…oo…cai kaku sale go…
O dodo neteng golo, o…dodo dolong bombo ga e…

Jopak de Keraeng Tongka go…
O…jopak de Keraeng Tongka go…
O… wai sale Kolang, o Kolang tana bora ga e…

Nantikan kisah selanjutnya.....

 Jer Nggorone Baba.

Sa wulang wa ihe Rembung – Bolek kaeng du Lale. Ihe, hitu de jer le hae kilod. Se gula, puli inung kupi agu jumik. Mai jaong de Langke Rembong nggerone he Rembung: “ Hikeng to’ong ahi lako pel bana, ai aku kut ngo one baba. Meu wili ga, nawi kaut hape-hape one hekang ho’o!”. Wale de Rembung: “Iyo Mbong!”.

Le mane tana, sai hi Mbong. Do keta ban, nakeng motang kari ga, kula, agu rutung. Mai tae de Rembung: “Nana, lugur ketah wua lime dite loho ho’o e. Leng wegit nakeng so’o a. Jaji pihah lite rebaong one tokong a? Ba’ang neng ge, dini kat le hemi tokong hitu i?”. Toe do mu’un he Mbong, walen: “Mau leng wegit de ikeng!”.

Boto lompong hen koe ihe Rembung agu Rembong, ihe simpa agu ihe Bolek iwod lihe nakeng situ, siri dendeng laings iwod.

Tuad ihe Rembung one hekang de Bolek. Siar ming rangad ihe Bolek, ai ting nakeng agu hang mesik.

Tae de Ngkiong: “Ding gula aku ngo one tokong kela!”. “Manga jaji ape kela?”, kepu de Rembong. Reme gejek dihe, kepu kaut le Rembung, taen: “Ae…eme nggui hemi deh, nggo one tokong, ahim tang jaji nakeng. Leng wegitd. A kat jaji de Mbong. Toe baen bantang jaji hi Mbong ho’o i?”.  Henget hitu he Mbong agu Ngkiong toe do mu’u.

Mai tae de Ngkiong ngong he Rembung - Bolek: “Hemi hua diang gula usap, ngo kawe lia wered one baba!”.  “Eng. Ami kawe diang e!”, waled.

Wangka par loho, gelang ihe bakid, Rembung-Bolek situ. Nggelok di’a keta wekid, ai ngo one Baba pe.

Puli lakon ihe Rembung – Bolek, ai nuk de Ngkiong ihe ngo ninsir lia wered, lia laka one baba - remang olon. He Ngkiong ga, toem kong ngo one Baban, ai olo saih di ihe Rembung – Bolek iti pong lampa.

Temba mole golo hale ga, toe tara sai. Iti kali wangka kemah nain ihe Ngkiong - Rembong ga. Hapu rebem mole tana, toe tara we’e. Iti nduruh wae lu’ud ihe hua.

Telu loho wa, toe tara tuah ihe Rembung – Bolek. Wiga, nakeng so’ot ba de Mbong siri dendeng taungs. Jejem ntaung hangged ahe kaed one golo dihe. Ai toem ata be pe’ang main golo dihe, ihed pihad ata koe. Hidu hadut kawed one puar olon.

Ata Kawe Gola Malang gu Kuil.

Manga hua tau situ ata kawe kuil, gola malang agu supi, jaji le ikang. Ihe lako liti jarang sengata gihi hua. Kereng situ du hapu rebem, senggo one hekang de Ngkiong. Ihe hitu, toem sa beod. Sai one hekang kereng situ, lelo lihe, Ngkiong agu hangged ase kaen retan.

Manga kereng hitu, iti de lonto wad, ata kawe gola malang agu kuil, ngahang he Lempa Golo. Mai Lempa Golo ho’o ri: “Kela, sui ter jejem hitu teh? Ape wangkan?”. Wale de Ngkiong: “Kilo gaku lite, mbora one mai hekang. Uit piha loho muhi main ga. Jer lami ngo kawe lia wered one baba. Landing ga, hitun hina ho’on se’e toe tara tuah ihe!”. “Ole, nggitin ko ite? Ole ite, aku lite leng kemah mohe, ndeher seli ajol wua tuka molah gaku uit sewulang ga toem itan”, tae de Lempa Golo agu nduruh wae lu’un.

Lenget he Ngkiong. Mai hia ri: “Si ngahang Keraeng Tua?”. “He Rembung ngahang e ite!”, sipa de Lempa Golo. “Ole Amang, kilo gaku hitu ra Mang!”, surup de Ngkiong. “Ole. Sui ter weleng ndo’od ta ite?”, ri de Lempa. “Lewen eme nunduk ye ite!”, sela de Ngkiong.

Mai he Ngkiong pu’ung nunduk. Denge nunduk de Ngkiong, hi kereng ho’o sa, hi Cewo Koe lenget eroh. Mai taen: “Ole, mantar gaku hitu ta ite! Uit sewulang laku kawen hikeng ga. Delek eme he’ey!”. Tambang lenget he Ngkiong agu he Mbong.

Tae de Cewo Koe: “Ole, one telu laku ita at koe en wai one pa’ang sa beo. Ihe lako tuka nggeroloh ga. Toe kong rih laku ihe, ai boto tombo loma le ikeng molah data kaku. Sibong kaku. Oeh…em bae nggiti laku, som laku dade he’ed!”.

Tae de Ngkiong: “Eme nggiti diang, ite gula usap ngo one tokong”. “Iyo ite delek eme nggiti, haid nuk mantar emwai gami!”, wale de Cewo Koe agu Lempa Golo.

Gula usap ihe, liti jarang nggerone tokong. Ai pat jarang situ, gihi hua dihe: Mbong agu Ngkiong. Amed ikeng situ, gereng one Lale.

Hua wie hua loho ihe one halang nggo nggerone Baba – Tokong. Sai one Tokong ihe, ita lihe he Rembung – Bolek kut te lako kole nggerone Lale. Kepet mu’ud dihe hua. Ihe bombong rak, ai humang kole gu kilod.

Maigs ga kole nggorone Lale, liti gisi sa jarang dihe. Sua loho kari one halang, it is haid one beod. Du sai one Lale, ita liha Amed. Iti kari nggao agu omod ga. Ai humang kole at koe enwaid ihe Cewo Koe gu Lempa Golo.

Iti dered de Ngkiong – Rembong:

“Dindut dandut”

Ala dindut nai go….
Lako tondangs yat koe molas,
Pande rowa nai dat koe rona
Ala di….ala dindut nai go,
Co’o tara dindut nai go molas e….

A…la dindut….
A…la dindut…
Ala…dindut, dandut nai go…

Ala dindut nai go…
Lonto pereks weta ge,
Pande lerem de nai ge…
Ala di….ala dindut nai go,
Co’o tara dindut nai go molas e….

A…la dindut….
A…la dindut…
Ala…dindut, dandut nai go…


Ala dindut nai go…
Kaeng cama gu weta bambas,
Tambang nggalas de naigm ga
Ala di….ala dindut nai go,
Co’o tara dindut nai go molas e….


A…la dindut….
A…la dindut…
Ala…dindut, dandut nai go…

Selanjutnya….

Patun Gaukh.

Du padir sama dihe one lose, wie te huan du Lale hitu. Iti de toton rojok tae “naring agu lembak” kamping ihe Amang.

Reweng segewek de Amed Ngkiong agu ihe Lempa Golo:

“Nggiti ite! Ai hitu itet muri, ngahang Amen wowo he ikeng lete bari, kilod dem Ngkiong. Toe rodo todos agu gumuks, hitu ite ata pantil Naid de Jari kut ita one ite ngahang henu Rembung, wua tuka. Ai ite, rodo komos kat daden on piha le wua tuka gami se’e mai Lale ho’o. Iti kali gah, ui wahen, pe’ang tana kinan baro sala te tegi nai ngalis tuka ngengga dite. Ai calang gami lite. Boto gejek kanang, ui lapengn. Neka nggure ruekn, neka nincirn icin, ai bom halang tuak, landing halang wae. Hitus tombo, hitus gejek, porong wansing nggaring kari nai dite, we’ang gerak koe nuk te kamping ami woe nelu se’e Lale ho’o. Porong luju koe mu’u dite muri, emas koe lema sambe gauk calang dami, kepok!”.

Wiga nduruh wae lu’un he Lempa Golo, iti rindon ga:

“Oe Nendong”.

Oe….nendong,
De…e….nggo tau tau nendong e, yata di’an
Oe….nendong,
De…e….nggo tau tau nendong e, yata di’an

Yole lemas se, lemas se, yati e, rak e,
Mai taung ge, I.. yo bantang camat te.

Bom yemong keta,
Tae kamping yagu mantar dami,
Yasam japi rame kawing ta, jangka koe

Bom yemong keta,
Kaeng cama yagu molas data,
Yasam kaba yulu pacam ta, jangka koe

Yole kesa e, amang e, inang e, koa e
Mai taung ge, I..yo bantang camat te.

Henget lerem dere manik de Keraeng Lempa Golo, hangged sekae yone wie hitu retangs, yagu hitus kali ga rao agu raesd.

Tae de Cewo Koe: “Yole ite, ai bom lelo golo mehe, yeme nitu ming sain sahir ati, watu gu ngampang da’at yone halang toe nganseng pangga te dadang dami mantar. Iti kali gah, nditi wela mata dihe yanak, nau yagu patun wiga hitu liha saun. Yite, mut yone kumbu kali lite, moeng yone roweng. Porong tela galang pe’ang kali, kete yapi yone kali mohed nggerolod. Bolek kali loked, basah koe tarad. Hitu yite, ite yame rinding maned, yine rinding wied, murin rinding tunid te keped, le tadu lau, saka wa, daong yawo, yambe hale, simping hili, kepok!”.

Puli hitu, itu de raos de ga. Siri ahe kae pu’ung nitu main le adak lonto sama.

Selanjutnya,

Kawing.

Puli hitu, itu kawing beo ihe ga. He Ngkiong agu he Bolek, he Rembung agu he Langke Rembong. Bengkeh nai de Amed dihe, ai manga koad agu wote. Iti kari benta taung sekaed kut rojok wagal.

Tente Le Sosok.

Nenteng.

[He Cewo Koe agu Lempa Golo nggiti kole he Ngkiong reme tombod rebone hekang. Gejek dihe, tombo ngahang de Peset. Tombo dihe bone, tae de Ngkiong: “He Peset hitu ame reba ata laki tente le sosok -  ngong te eme tombo hia Peset, olong keta le sosok moley. Em toe hema kin, ai at toe do mu’u”. Tae de Amang he Cewo Koe: “Eng e, hi Peset hitun lakin tente le sosok!”].

Neho diang gulan, he Peset ho’o ngo seba ruis. Kole hitun, itu kari benta hi Rembungn. Bentan: “Mbu….mai he’e koe ding seruekn!”. Ngo sinan hi Mbu. Tae de Mbu: “Te suin te? Aku reme nawi mangko!”. “Darad de, seruekn koe!”, tae de Peset.

Ngo hinan he Mbu. Sai  hina he Mbu ho’o, mai tae de Peset: “Henget lite gejek di Amang Cewo Koe rebaong?”. Wale de Mbu: “Tem hengetlah daku deh. Aku lari nawi mangko! Ai suin neng a?”. “Nggui de, rebaong he Amang jaong aku ya. Taen, eme laki tu’ung gaku tente le sosok!”, gejek de Peset.

Meseng denge jaong laki tente le sosok le Amangy, idep de Peset ga, he Peset eme lakin hia tente le sosok.

Tae de Mbu: “Nana, nggui jaong dihe Ame deh: Ite ata toe do mu’u – ngong te, salat te pau reweng dite, olo keta sosok mole!”. Wale de Peset: “Aeh, toe nggitu ra inuk. Ihe jer aku, tente le sosok!”. Mai he Mbu jaong: “Ahi! Ata bapa bengot keta hau eme nggitu wintukm!”.

Ledong kat winan liha poli hitu he, itu kaliy ngo kawe haju sosok agu tente nitu bontongn. Wiga ga, haju sosok hitu haeng tuka mese eta. Itu weresn he Peset ho’o: “Sampek ine…!”. Denge hitu ihe Ngkiong, itu kari ngo nipu weres siek hitu. Lenget ihe, ai sui kat rodo – rodo nenggitun he Peset. He Mbu ga, retang toe nipun ga nggitu kole Ine gu Amen. Mai he Ngkiong ri: “Sui tara nggitun wintuk dite ra kela tara suba dite?”. Mai he Peset tui taung. Denge hitu ihe, itu tuku haid.

Ri le Ngkiong: “Sui he Mbu ge ta de? Si kole kilon hia ga? Hitup ite suba hitu wa!”. Saing agu jejem he Ngkiong.

Tae de Peset: “Toem so’on kela! Aku ajol ritak, toe olo ri’i laku tombo dite bone!”. Wae de Ngkiong: “Oe kela, toem jaong da’at telatang ite gami. Ami kari jaong, ite ata hema agu lembak. Eme pau reweng ite, olo keta tae agu sosok mole. Tente le sosok hitu, ngong te dedum mole. Te suin ami pande rasung ite!”. Tae de Peset: “Sui moley ge kesa?”.

Reme tombo nggitu dihe, sai sa ata tua ame. At tua Ame hitu pau rewengn: “Ahi pa’u wae lu’us hemi. Toem so’on he Peset!”. Mai at tua Ame hitu, titi he Peset one mai sosok hitu agu mora seroda riun agu toem taki daran one haju sosok hitu. Tae dat tua Ame hitu: “Pede daku Peset, ai ngahang de hau he Langke Rembong. Pu’ung loho ho’o, eme teti reweng ko gejek hau neka olo sosok mole. Nggiti kole ole, ome toe bae, olo ri di ahe kae!”. Wale de Peset: “Iyo Muri, toem selan!”.

Tambang Mbolot.

Tae de Ame hitu: “Hemi, emi tuak, lebe agu wahen kina de gemi, tudak one sosok ho’o. Ui ngahang ngelong. Tegi wali dia de Murin ata dedek. Ai hau Peset, puli sampe one mai loho ho’o!”. “Iyo Muri, wali dia lami diang!”.

Poli hitu, iti kali ngon Ame hitu. Du sai one hekang dihe, itu pong nuk lihe Ame hitu kut nek jumik kupi. Salak idekgo lihe, lakoy at tua Ame hitu ga. Jaong de Ngkiong: “Ui darad ine, sui tara toe dade se’en lite at tua Ame hiad bo. It is se botm hau ge Peset, toe kat poe at tua Ame hot sampe hia bo!”.

Neho diang le gulan, mai he Peset ba tuak se gogong le sosok hitu agu ba san lebe manuk. Lebe manuk hitu san kanang. Rore kole liha wahen kinan. Poli na’a tuak segogong agu sa lebe manuk, nggiti kole wahen kina, itu kari kole hekang ga. Na’as kat liha nditu.

Telu loho wa, riu kole tuka de Peset. Mai ri de Ngkiong: “Oe kela, pulih pande ngelong dite ko?”. Tae de Peset: “Pulih ge kela!”. “Eng ta, suip tara riun kole bara dite hitu wa ge?”, ri de Ngkiong. Wale de Peset: “Aeh, aikn ge kela. One telu aku, ba laku segogong tuak bakok agu san wulu lebe manuk!”. “Prukat srukat pruketm hau kela. Poli keta gejek agu hau le Ame Tua du hitu, olo ri pong pande eme toe bae! Iti wap ga, riu kole tuka!”, ribong de Ngkiong.

Tae kole de Ngkiong: “Itip haup ta, one piha, meheng kat onen baju werud gaku, mai tae de hau kut ngo one tokong. Hui kole ga, dion jer, toe olo ri woko toe bae. Dat to, olo ri ding iti pong pande. Oe kela, tuak hitu ngong ruha manuk kampung dite. Lebe hitu ga, ngong manuk lalong. Wahen kina ga ngong, eme puli panden lite ngelong, titi kina ga, torok one hekang hama agu ami!”. Tae de Peset: “Oe kela, teserk ge!”.

He Cewo Koe, Lempa Golo, Ngkiong nggiti kole he Peset, Ame de Ngkiong agu Ame de Peset, ngo ngelong le sosok hitu. Ba lihe tuak agu lebe. Torok de Ngkiong: “Deng lite Yata Saun Lino, Pu’un Jari agu Dedek, Parn Awo Kolepn Hale, Awangn Eta Tanan Wa. Ho’o hami wali dia gauk Dite loho ho’o, ai salang lampagm, seot wejongm. Iti tara saun lami tuak agu lebe ho’o. Ite, porong uwa gulapm, bok lesogm pu’ung one mai hami, nggiti kole lawang welagm pe’angm. Porong uwa koe haeng wulangm, langkah haeng ntalagm. Hitus torokgm, hitus taegm. Porong henget koe lite le Muri Dedek, pinga koe lite hina Muri Hiangm, hawal dami anakm, tegi dami mendigm. Yo Muri, baeng koegm!”.

Haung Sing.

Mai he Ngkiong, tewok tuak hitu agu tapa lebe hitu agu ting helang. Puli helang, iti kari sing haung sosok hitu. Di’a keta lanekn. Toe do mu’u ihe, iti kari ngo one hekang kut torok kina. Torok de Ngkiong: “Deng lite Yata Saun Lino, Pu’un Jari agu Dedek, Parn Awo Kolepn Hale, Awangn Eta Tanan Wa. Ho’o hami wali dia gauk Dite loho ho’o, ai salang lampagm, seot wejongm. Iti tara saun lami pa’eng dite ho’o. Ite, porong uwa gulapm, bok lesogm pu’ung one mai hami, nggiti kole lawang welagm pe’angm. Porong uwa koe haeng wulangm, langkah haeng ntalagm. Hitus torokgm, hitus taegm. Porong henget koe lite le Muri Dedek, pinga koe lite hina Muri Hiangm, hawal dami anakm, tegi dami mendigm. Yo Muri, baeng koegm!”.

Mai ihe emi atin te helang. Itu kari tapan lihe sama-sama. Poli helangn, riu de Peset musa koley. Du reme raes dihe lompong sama, sai at Tua Ame hitu, taen: “Nenggiti ngoeng Gaku, hemi raeh-raeh kaeng golo!”. Puli kat jong nenggitin, iti kari ngon at Tua Ame hitu. Mai ihe po’e. Mai tae de at Tua Ame hitu: “Ma’u, puli ga. Aku pehot ding!”.

Neho telu gulan, le usap keta, toe de par laho hen koen Rembung ngon te nanang wali di’a de Murin one sosok hitu. Hia lako hen koen. Hangged sekaen, ling mareng kid one hekangd. Du sai one pu’u haju hitu, reme gesarn he Mbung, iti hain at Tua Ame hitu, taen: “Mbung, ngahang haju ho’o Ruteng. Haju ho’o Langke. Sing saungn sepiha rembong. No’os sepiha mohed hangged kaka lelap. Ngahangn Ngkiong. Neka kepuy lemeu haju ho’o. Ako lemeu haung, te ute laing eme beka haju ho’o. Wa mai haju ho’o le hemi, ungkur le meu watu siri sompang. One sompang hitu le hemi eme ngoeng humang Aku. Nditu le hemi naring Murin gu Ngaran. Pande hekang de hemi simping mai haju ho’o agu ting iwon te natah laing te labar de hemi. Haju ho’o de Haju Sake, ai hemi agu Aku dini!’.

Puli hitu, mbora at Tua Ame hitu. Ita liha Mbung sa kaka lelap neho lale du haju hitu. Mai hi Mbung ting ngahang, Ngkiong, lorong pede de Ame hitu.

Koley he Mbung, mai hia tombo agu hangged ata one hekang dihe. Toe olo lompong gula ihe, iti kari ngo one haju hitu ihe. Mai ihe, ungkur watu be pe’ang mai haju hitu, siri sompang. Iti kari pande hekang dihe nitu.

20 Ntaung Nggerolon.

Haju Ruteng ho’o siri mehe gi. Du mehen, dinin nitu main mangan todon wae geok. Telu wulang wa, iti kari todo wae ulu. Ngahang lise wae hitu wae barong. Du toe de todon wae hitu, ihe tiku wae one ngalor supu mai beod. Sinon kole wae hitu.

Meka le Mai Remang.

Suan pulu ntaung ihe, iti sain meka le mai remang. De Ngkiong agu Mbong, ata rona taung.










No comments:

Post a Comment